تجربه یک رادیوآماتور تعمیرکار، درباره خازن الکترولیتی

در 25 سال گذشته، حدود 70درصد از تعمیرات من، مربوط به مشکل همیشگی خازن‌های الکترولیتی معیوب بوده. در گذشته افرادی بودند که فکر می‌کردند، طاعون خازن در سال 2007 به پایان رسیده، اما الان در سال 2025، من هنوز هم به طور معمول خازن‌های الکترولیتی متورم و یا نشتی‌داری را در تجهیزات ساخت بسیار بالاتر از سال 2015 پیدا می‌کنم.

برآمدگی یا نشتی خازن الکترولیتی، بهترین اتفاقی است که می تواند برای تعمیرکار بیفتد. فقط یک نگاه به برد، و دیدن خازن معیوب و تعویض، تمام.

 اما ... چگونه می‌توان خازن خرابی را پیدا کرد که هنوز متورم نشده است؟ حتما پیشنهاد میدهید،از یک تستر خازن استفاده کنید و ESR آن را اندازه گیری کنید. این منطقی‌ترین پاسخی است که باید دریافت کرد. همچنین اولین ایده من هم بود. و من هم این کار را می‌کردم.

در عکس بالا می‌توانید چهار خازن الکترولیتی 16 ولتی 4700uf مربوط به منبع‌تغذیه کامپیوتر از اواسط دهه 1990 را مشاهده کنید. اگر با دقت به آنها نگاه کنید می‌بینید که دو تا از آنها کمی متورم هستند و دو تای دیگر ظاهراً عادی هستند. همه آنها را از چپ به راست اندازه گرفتم:

  متورم          Capacity          ESR                  Vlos                                      

     ======   ======        =======  =========                                      

C1     4930 uF      0.05 ohms            1.9 %         Yes            

C2     4963 uF      0.02 ohms            1.6 %         Yes            

C3     4763 uF      0.02 ohms            1.6 %         No           

C4     4779 uF      0.03 ohms            1.9 %         No           

یک لحظه آخرین ستون را فراموش کنید. آیا از این اعداد به خازنی معیوب مشکوک می‌شوید؟ من که قطعا جوابم خیر است.

تنها اعداد ناسازگار، ظرفیت خازنی اندازه‌گیری شده C1 و C2 است. C3 و C4 فقط کمی بالاتر از حد انتظار هستند، اما فقط کمی.  مقدار بسیار خوبی برای قبول سلامت یک خازن الکترولیتی.

نکته اینه که من صدها خازن متورم را اندازه‌گیری کرده‌ام و همه آنها تقریبا ظرفیتی بالاتر از ظرفیت اسمی داشتند. مقادیر حدود 40 یا حتی 50 درصد بیش از ظرفیت اسمی. من نمی‌دانم فرآیند شیمیایی داخل یک خازن متورم که می‌تواند سنجش‌گر را فریب دهد چیست، اما این چیزی است که بارها دیده‌ام.

بنابراین، اگر 50 درصد مازاد ظرفیت ببینم، بلافاصله به خازن خراب مشکوک می‌شوم، اما فقط با 5 درصد، به چیزی مشکوک نمی‌شوم. اما دوتای اول برآمده بودند...دوتای دیگه نه. بنابراین ... آیا آنها خازن‌های معیوبی هستند؟ بله؟ نه؟

فقط با این اعداد نمی‌توانم چیزی بگویم. چون 25 ساله بودند و 2 تای آن‌ها کمی برآمده بودند، همه را با نمونه‌های جدید جایگزین کردم. این گزینه ایمن‌ترین و بهترین رفتار با خازن‌های الکترولیتی 25 ساله است حتی اگر اصلاً و به ظاهر متورم نباشند.

نکته پایانی.

از آنجایی که خازن الکترولیتی قطعه‌ای است که من در تعمیر دستگاه‌ها، بیشترین استفاده را، از آنها دارم، معمولاً خازن‌های با ظاهر خوب و عادی را از دستگاه‌هایی که به سطل زباله می‌روند، جدا و در یک جعبه ذخیره می‌کنم. بارها، در جستجوی خازن در آن جعبه، خازن‌های برآمده را پیدا کرده‌ام. این خازن‌ها، بدون اینکه ولتاژی به آنها اعمال شود و در حین ذخیره سازی درون جعبه متورم شده‌اند. احتمالاً وقتی آنها را از برد خارج می‌کردم هم قبلاً آسیب دیده بودند و با وجود اینکه با خازن‌سنج سالم و صحیح نشان داده می‌شدند، فرآیند تورم شروع شده بوده و وقتی هم شروع شده، تحت ولتاژ یا بدون ولتاژ، فرآیند غیرقابل توقف است.

به نظرم، با توجه به عمر کاری بردها، خازن‌های با نقش مهم را، حتی اگر ظاهری مناسب دارند، تعویض کنید.